پیاژه معتقد است که کودک نخستین بار در حدود دو سالگى به تغییرى که اعمال او در اشیا به وجود مى آورد پى مى برد; مثلا، از برخورد قلم با کاغذ متوجه طرز ایجاد خط مى شود و درمى یابد که اگر تخت خود را به حرکت درآورد، از آن صدایى برخواهد خاست.
کودک این در سن بسیار فعال است و از دویدن یا بالا رفتن از جایى و پرتاب کردن اشیا لذت مى برد. بنابراین، فرصت ها و موقعیت هایى براى بازى هاى آزادانه و فعال در خانه و بیرون از خانه براى کودک فراهم سازید و او به بازى هاى آزاد با توپ هاى کوچک تشویق کنید. کودک ممکن است توپ را به طرف بزرگ ترها یا یک شىء دیگر پرتاب کند. از توپ هاى داراى اندازه متوسط و نرم استفاده کنید تا به کودک صدمه نزده و موجب ترس او نشود.
توانایى ساختن اشیا با دستان و انگشتان را در کودک تقویت کنید. به بازى با قطعات توخالى، پیمانه ها و مانند آن ها و ابزارى که قابل انباشته شدن باشند راهنمایى کنید. یک بازى آزاد با پیچ و مهره هاى پلاستیکى بزرگ تشویق کنید، از عدم بلعیده شدن آن ها توسط کودکان اطمینان حاصل کنید. کودک را به قرار دادن قطعات، مکعب ها و دیگر چیزها داخل پیمانه یا ظرف بزرگ تر تشویق کنید. ظروفى با درها و دهانه هاى گشاد آماده کنید تا کودک به باز و بستن درپوش ها بپردازد.
در این سن، کودک به کنجکاوى درباره خودش مى پردازد. کودک را به بازى هاى آزادانه با آینه هایى که امنیت دارند و خطرآفرین نیستند تشویق کنید.با کودک جلوى آینه بایستید یا بنشینید تا او درباره برداشت هایش درباره آنچه که مى بیند صحبت کند. تشویق کنید تا او حرکت هاى جنبشى و محرک ایجاد کند; یعنى در جلو آینه به وسیله دست ها و بدن حرکت هایى انجام دهد.
پاره اى از مفاهیم اصلى مانند علت، اثر، ترکیب و اندازه را مى توانید به کودک بفهمانید. درباره ترکیب اشیایى که کودک حس مى کند صحبت کنید; براى مثال، بگویید: «جغجغه سفت و سخت است»، «پتو نرم است.»
درباره علت و اثر ارتباطات با او صحبت کنید. بگویید: «اگر فنجان را وارونه کنى آب میوه درون آن خواهد ریخت»، «اگر در باران بایستى خیس مى شوى.»
در این سن کودک توانایى تشخیص اشیا، حیوانات و انسان را از یک تصویر دارد. یک اسکلت (بدن) پلاستیکى از حیوانات براى بازى هاى آزاد فراهم کنید. درباره نام هر حیوان، رنگ، صدا و مشخصه هاى دیگر آن با کودک صحبت کنید.
کتاب هاى تصویرى ساده تهیه کنید. از کودک بخواهید به محض این که شما آن ها را نام مى برید به اشیا و حیوانات اشاره کند. درباره تصاویر صحبت کنید. درباره اندازه اشیا صحبت کنید. براى مثال بگویید: «این یک توپ بزرگ است» یا «این قعطه کوچک تر از آن قطعه است».
در حدود 12 ماهگى به بعد هرچه در محدوده دست کودک قرار گیرد آن را به اطراف مى کوبد. این عمل تا 15 ماهگى به اوج خود مى رسد و در حدود 18 ماهگى تقریباً از بین مى رود.
کودک در سن بین 13 الى 18 ماهگى از «دالى کردن» بسیار لذت مى برد و مى تواند «قایم باشک» بازى کند. اسباب بازى هاى چرخ دار را هل مى دهد و مى کشد.
کودک از 9 تا 13 ماهگى بیش تر به اسباب بازى توجه مى کند تا به هم بازى; چون کودک در این دوره به اسباب بازى اهمیت زیادى مى دهد. در این سن گرایش به دعوا بر سر اسباب بازى در کودکان دیده مى شود.
در 14 ماهگى کودک با ماشین بازى کرده و صدایى شبیه آن را ایجاد مى کند.
کودک در 15 ماهگى ممکن است اصرار ورزد که بایستد و تنها براى مدت کوتاهى به مکعب ها دقیق شود. معمولا به هیچ گونه فعالیتى براى ساختن چیزى مبادرت نمى‌ورزد، بلکه فقط مکعب ها را برهم مى زند و یا این که آن ها را براى پدر و مادرش مى آورد.
در 16 ماهگى کودک با عروسک بازى مى کند، برایش لالایى مى خواند و مى خواباند.
در حدود 17 ماهگى اسباب بازى هاى چرخ دارى که منگوله ها و زنگوله هایى در چرخ هاى آن ها باشد و به هنگام حرکت صدا کند، بسیار مورد علاقه کودکان است. در این سن کودک اسباب بازى ها را پرتاب مى کند و اثر آن را مورد کاوش قرار مى دهد و دوست دارد اشیا را یکى پس از دیگرى داخل ظرفى بریزد و بیرون بیاورد.
در 5/17 ماهگى کودک در خیالش با ماشین بازى مى کند و یا خود را به جاى ماشین فرض کرده و عقب عقب مى رود.
در 18 ماهگى میخ را در سوراخ مى کند، یک دفعه دو الى سه ورق مى زند (نمى تواند به صورت تک تک ورق بزند)، مداد را در دست گرفته و به خوبى خط مى کشد، 2 الى 3 مکعب را روى هم مى گذارد.
در 12 الى 18 ماهگى کودک اشیایى را که کاربرد و ویژگى یکسان دارند، در کنار هم قرار مى دهد. در حدود 18 ماهگى مى تواند با مداد خطوط عمودى و افقى رسم نماید.
کودکان در 18 ماهگى مى توانند با مکعب هاى اسباب بازى دو عدد را به یکدیگر متصل کرده و در 2 سالگى 6 عدد را به یکدیگر متصل نمایند.
کودک در 18 ماهگى مى تواند راه برود و عروسکش را همراه خود ببرد، با کمک مادرش با لگو قطار، ماشین، هوایپما و… درست کند و صداى آن ها را درآورد، اگر اسباب بازى دلخواهش را کودک دیگرى بردارد، با زور و داد و فریاد از آن ها مى گیرد و با پاى خود توپ را کنار مى زند.
در 5/18 ماهگى از سر وصداى سکه هاى پول خیلى خوشش مى آید و آن ها را داخل کیف کرده و دوباره بیرون مى آورد.
در 12 تا 18 ماهگى هل دادن یک اسباب بازى چرخ دار به کودک نوپا احساس ایمنى مى دهد. وقتى مى نشیند دوست دارد با دست هایش که مهارت بیش ترى یافته اند کاسه ها و پیاله ها را داخل هم بگذارد. در این سن، از جعبه موزیک و خاک بازى لذت مى برد. سطل، آب پاش و تشتى آب یا شن بازى در اختیارش بگذارید.
18 الى 24 ماهگى کودک به همه چیز دست مى زند، به همه جا مى رود، سر و صدا مى کند، همه چیز را به هم مى ریزد و جابه جا مى کند. یک اسب یا قطار چوبى که دنبال خود بکشد و قطعات ساختمان سازى و یک کامیون یا کمپرسى که چیزى پر کند و خالى کند براى کودک مفید است.
در 19 ماهگى در تمام بازى هاى دسته جمعى شرکت مى کند و گاهى کودک مورد علاقه اش را به بازى دعوت مى کند، هنوز اشیاى تازه و چیزهایى را که قبلا ندیده است به دهان مى برد، ولى هرگز آن ها را نمى خورد، مى تواند چهار لگو را روى هم بگذارد و برج یا آپارتمان بسازد، با بشقاب و کاسه خالى و قاشق به طور خیالى غذا مى خورد و مى گوید: غذاى خوشمزه اى است و به پدر و مادر نیز غذا تعارف مى کند.
براى کودکان 19 تا 25 ماهه اسباب بازى و همبازى اهمیت بیش ترى پیدا مى کند، ارتباط اجتماعى پخته تر مى شود و کودک براى انطباق با همبازى گذشت بیش ترى از خود نشان داده، رفتار خود را تغییر مى دهد.
در 20 ماهگى با دو ماشین کوچکش بازى مى کند، آن ها را به هم مى زند و مى خندد. در این سن بیش تر مایل است با کودکان بزرگ تر از خود بازى کند. با کودکان کوچک تر از خود بیش تر ابراز محبت دارد.
در 21 ماهگى به طور نامنظم به توپ لگد مى زند و مکعب ها را براى درست کردن قطار در یک خط قرار مى دهد، عروسک خود را بغل کرده، راه مى برد و به پشتش مى زند که بخوابد و یا این که روى زمین مى گذارد و مى زند و مى گوید: مُرد!
کودک یک الى دو ساله در بازى با لگوها از شکل هاى مشخص استفاده مى کند و آن ها را روى هم قرار مى دهد و به هم وصل مى نماید.
بازى هاى نمایشى معمولا در سنین 5/1 الى 2 سالگى آغاز مى شود و در سنین کودکستان به اوج خود مى رسد.
در دو سالگى به طور منظم به توپ لگد مى زند و مى تواند با شِش مکعب برجى بسازد. کودک در این سن به عروسک غذا مى دهد، او را به گردش مى برد، با آب و شن بازى مى کند، اسباب بازى هاى متعلق به خود را کاملا مى شناسد و حاضر نیست در اسباب بازى هاى خود کودکان دیگر را سهیم کند.
در دو سالگى توانایى ترسیم خط هاى دایره اى و یا زاویه دار ظاهر مى گردند. نزدیک به دو سالگى یک تاب براى کودک مى تواند، یک کشتى فضایى تصور شود که به سیاره اى دوردست سفر مى کند یا پرنده اى وحشى باشد که در آسمان پرواز مى کند.
در دو سالگى کودک علاقه مند به کاسه هاى پلاستیکى، قاشق هاى چوبى، کلید و قوطى هاى خالى است. از این رو، بهتر است ظروف کهنه و بعضى ظروف پلاستیکى، که ارزان قیمت است، براى کودکان تهیه شود.
در سال دوم زندگى، بازى ها براى کودک داراى مفهوم خاص و عمیقى است. براى مثال، ممکن است دختر بچه اى اسباب بازى خود را در ملافه بپیچد و در دهان خرس خود تکه نانى بگذارد و فعالیت هایى از این قبیل انجام دهد. از این روى، اسباب بازى هایى که در اختیار کودک قرار داده مى شود، باید معنى دارتر باشد. توپ، مکعب هاى بازى، عروسک، انواع حیوانات، ظروف و امثال آن مى تواند جزو اسباب بازى هاى مناسب براى کودکان باشد. در دو سالگى به صورت تک تک ورق مى زند، تسبیح نخ مى کند، بدون تقلید کاغذ را لوله مى کند و با یک دست با قیچى کاغذ مى برد.
کودک دو ساله مى تواند حدود هفت دقیقه پشت سرهم به یک بازى ادامه دهد. پس از آن، خسته شده و به سوى بازى دیگرى مى رود.
در دو سالگى به خوبى مى دود، کم تر به زمین مى خورد، از پله ها بالا مى رود، بسیار فعّال و سرزنده و بانشاط است. مى تواند با شش مکعب برجى بسازد.
در 20 الى 24 ماهگى، بازى هاى موردنظر دختران عروسک بازى، اسباب بازى هاى نرم و ظریف، استمداد و کمک طلبیدن، رقصیدن و لباس مخصوص پوشیدن و بازى هاى موردنظر پسران بازى با بلوک ها، دست کارى وسایل و ابزار، اسباب بازى هاى ماشینى و حمل و نقلى است.
کودک در دو سالگى مى تواند سوار سه چرخه کوچکى بشود، اما چون هنوز نمى تواند پدال را فشار دهد، با پاهاى خود سه چرخه را به جلو مى راند.
در پایان دو سالگى گاهى اوقات کودکان، دیگران را نیز در بازى خود شریک مى کنند و به بازى دوطرفه مى پردازند. در این مرحله حتى اگر بچه ها سه نفر باشند، دو نفر از آنان با هم بازى مى کنند و یکى از آنان به تنهایى مشغول بازى مى شود.
برخى از اسباب بازى هاى مناسب براى سن 1 الى 2 سالگى عبارتند از: توپ در اندازه متوسط و نرم، پیچ و مهره هاى پلاستیکى، مکعب هاى درشت خانه سازى، قطعات توخالى، آینه، کتاب هاى تصویرى ساده، اسباب بازى هاى چرخ دار، میخ، چکش، خاک، ماسه، آب، سطل، بیلچه، آب پاش، تشت، انواع حیوانات، عروسک، قیچى و کاغذ، سه چرخه، مداد و کاغذ.
منبع: پرتال جامع علوم انسانی